'De meeste uithalers komen nooit in de buurt van het grote geld'
Officier van justitie Nicolle Coenen werkt voor HARC: het Hit And Run Cargoteam in Rotterdam. Daarin werken Douane, Zeehavenpolitie, FIOD en Openbaar Ministerie met elkaar samen om drugscriminaliteit in de haven te stoppen. “Als je niet weet hoe de haven werkt, kun je er geen drugs ophalen. Dus zonder hulp van binnenuit, kunnen criminelen hun werk niet doen.”
“Met het HARC proberen we zo veel mogelijk cocaïne te vangen”, legt Nicolle uit. “Ook proberen we zo veel mogelijk jongens - want meestal zijn het jongens - aan te houden en te vervolgen voor het uithalen van drugs.” De laatste jaren moeten er zoveel uithalers voor de rechter komen, dat de rechtbank overbelast raakt. Rechtbank Rotterdam zocht een oplossing voor dit probleem en bedacht de Snelle Toekomstige Meervoudige Kamer.
Nicolle: “De Snelle Toekomstige Meervoudige kamer is een experiment. Als een jongere voor de rechter moet komen, doet de rechter direct uitspraak en weegt de toekomst van de persoon sterk mee. Zo focussen we op de vraag: hoe kunnen we jongeren uit het circuit halen? Ik vind dat het experiment vooral past bij ‘first offenders’: jongeren die voor het eerst te maken hebben met justitie. Dat is soms lastig, want veel ‘uithalers’ zijn jongens die al een flink strafblad hebben.”
Van normaal baantje naar gevangenisstraf
De uithalers zijn vooral jongens die snel geld willen verdienen, ziet Nicolle. Of die gedwongen worden door een criminele organisatie: “Zo werd een verdachte in elkaar geslagen door de bende waarvoor hij cocaïne moest uithalen. Ook zien we dat jongens al op school al gevraagd worden om op terminals te werken waar containers worden schoongemaakt. Worden ze medewerker? Dan vraagt of dwingt een crimineel ze eten te brengen naar de uithalers die in lege containers op dat terrein op hun opdracht wachten.”
“Jongens die worden opgepakt omdat ze zonder toestemming op een haventerrein waren, gaan opvallend vaak opnieuw de fout in. Sommige verdachten moeten 9 of 10 keer voor de rechter komen. Een first offender krijgt de eerste keer vaak een flinke werkstraf, met de waarschuwing dat hij bij een volgende fout zeker 2 maanden de gevangenisstraf krijgt. Iemand die opnieuw de fout in gaat, krijgt die gevangenisstraf direct. Maximaal 2 jaar.”
Geen winst, alleen negatieve gevolgen
We willen ons het liefst richten op de ‘laag’ boven de uithalers. Uithalers zitten in de onderste laag van criminele organisaties. Daarboven zitten de planners: die regelen dat een uithaler uit de container kan én weet waar hij moet zijn om cocaïne het terrein af te smokkelen. “Bij een planner vonden we 7 miljoen euro op zolder. Dat geld maakte hem niets uit, dus hij zal nog wel meer hebben gehad.”
“De meeste jongens die uithalen, komen nooit in de buurt van het grote geld. Zij merken alleen de negatieve gevolgen van hun criminele daden. Het is vooral triest dat zij geen andere optie zien dan in deze wereld stappen.”
Een toekomst voor uithalers
Dus hoe geven we uithalers een toekomst buiten de criminaliteit? “Dat is een lastige vraag. Ik heb veel vertrouwen in Reclassering Nederland. Jongens met een strafblad krijgen ook lange proeftijden om weer grip te krijgen op hun leven. Maar wát je hebt gedaan, maakt uit. Wie bijvoorbeeld pakketjes coke verstopt, krijgt een zwaardere straf dan mensen die iets administratiefs doen. Die eerste krijgt vaak een gevangenisstraf, en maakt minder vaak opnieuw een fout. Die tweede krijgt vaak taakstraffen en boetes en zien we helaas vaker in de rechtbank terug.”